Voorspellende waarde van de begroting
Laatste update: 14 oktober 2024
Over het onderzoek
Dit onderzoek gaat over de Amsterdamse begroting. Het valt binnen het thema Gemeentelijke financiën van het Onderzoeksprogramma en vloeit mede voort uit bevindingen gedaan in de lopende Monitor informatie Amsterdamse financiën.
Met het vaststellen van de begroting geeft de gemeenteraad het college toestemming om uitgaven te doen en verplichtingen aan te gaan die in de begroting staan. De gemeenteraad is tegelijkertijd ook verantwoordelijk om erop toe te zien dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is. Het doel van ons onderzoek is vooral signalerend en agenderend van aard. We willen zien of de gemeenteraad op een navolgbare wijze inzicht krijgt op de realisatie van de begroting. En, wanneer dat zo is, wat de oorzaak is van grote en terugkerende afwijkingen.
In dit onderzoek ligt de nadruk op de vraag of de raad met de ontvangen informatie kan beoordelen of de voorspellende waarde van de begroting voldoende is om verantwoorde keuzes te maken. Dit met het oog op het zorgdragen voor houdbare financiën én het realiseren van plannen en ambities voor de stad. We willen er met dit onderzoek aan bijdragen dat de raad meer grip krijgt op de gemeentelijke financiën en zijn kaderstellende en controlerende rol goed kan uitvoeren.
Status
Op 8 oktober 2024 publiceerden we het bestuurlijk rapport van het onderzoek.
Onderzoekers
Voor ieder aankomend jaar schat de gemeente Amsterdam in hoeveel geld er zal worden uitgegeven en hoeveel geld er zal binnenkomen. Dat gebeurt in de begroting. Tijdens het jaar past de gemeente Amsterdam deze schattingen aan om ze te verbeteren. Na afloop van het jaar laat de gemeente in de jaarrekening zien hoeveel geld er echt is uitgegeven en binnengekomen.
Wij onderzochten hoe goed de gemeente Amsterdam is in het vooraf inschatten van uitgaven en inkomsten. Wij zien dat de gemeente vaak te behoudend is bij het schatten. Inkomsten en uitgaven worden meestal flink te laag geschat. Soms wel meer dan € 1 miljard te laag.
Opvallend is dat de inkomsten meer worden onderschat dan de uitgaven. Daardoor houdt de gemeente Amsterdam aan het eind van het jaar vaak veel meer geld over dan eerder verwacht. In 2022 ging het om € 196 miljoen die overbleef en in 2023 om € 122 miljoen.
Hoe dit patroon is ontstaan, is niet goed duidelijk. De jaarrekening van de gemeente Amsterdam geeft hierover te weinig informatie. De jaarrekening vertelt geen duidelijk verhaal over het verschil tussen de schattingen en de echte uitgaven en inkomsten.
Om dat verhaal te kunnen volgen is het nodig om een aantal (heel) dikke en moeilijk leesbare stukken naast elkaar te leggen. En ook dan blijft het vaak onduidelijk waardoor verschillen ontstaan en waardoor de gemeente vaak veel geld overhoudt.
Niemand kan de toekomst voorspellen. Het is daarom logisch dat er verschillen zijn en dat schattingen niet precies uitkomen. Dit probleem speelt dan ook niet alleen bij de gemeente Amsterdam, ook andere gemeenten vinden dit moeilijk. Maar het is wel belangrijk dat geprobeerd wordt om zo goed mogelijk te schatten. Zeker als het gaat om veel geld. Onnodige fouten moeten worden voorkomen.
Goede schattingen en goede begrotingen zorgen ervoor dat de gemeenteraad écht invloed heeft. Bijvoorbeeld door te bepalen waaraan geld mag worden uitgegeven en waarop moet worden bespaard. Maar ook hoeveel geld er nodig is en hoeveel belastingen daarvoor nodig zijn.
Het is belangrijk dat het schatten wordt verbeterd. Het college wil daar ook aan werken. Wij adviseren daarvoor om goed te onderzoeken waarom de gemeente vaak geld overhoudt. En hiervan écht te leren zodat deze problemen in de toekomst niet meer voorkomen. Ook vinden wij het belangrijk dat de gemeenteraad beter kan volgen hoe goed de inschattingen zijn en wat de oorzaken zijn van de verschillen tussen schatting en realiteit. Het college geeft aan van plan te zijn om onze adviezen op te volgen.
Begrote en gerealiseerde lasten Amsterdam:
- 2019: 5,6 miljard begroot -> 6,3 miljard gerealiseerd
- 2020: 6,3 miljard begroot -> 7,1 miljard gerealiseerd
- 2021: 6,9 miljard begroot -> 7,9 miljard gerealiseerd
- 2022: 6,5 miljard begroot -> 7,4 miljard gerealiseerd
- 2023: 6,7 miljard begroot -> 8,0 miljard gerealiseerd
Begrote en gerealiseerde baten Amsterdam:
- 2019: 5,6 miljard begroot -> 6,2 miljard gerealiseerd
- 2020: 6,3 miljard begroot -> 7,1 miljard gerealiseerd
- 2021: 6,9 miljard begroot -> 8,0 miljard gerealiseerd
- 2022: 6,5 miljard begroot -> 7,6 miljard gerealiseerd
- 2023: 6,7 miljard begroot -> 8,1 miljard gerealiseerd