Social return on investment
Laatste update: 2 februari 2022
Over het onderzoek
Social return (SROI) betekent dat gemeenten bij een inkoopopdracht als voorwaarde stellen dat opdrachtnemers ook bijdragen aan sociale doelstellingen. Het gaat dan meestal om het vergroten van de participatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld door het creëren van werk- of stageplekken. Zaanstad maakte in 2019 voor € 3,4 miljoen aan SROI-afspraken met opdrachtnemers. Het doel is dat de gemeente 100% van deze afspraken realiseert.
In Social return on investment onderzoeken we hoe de gemeente Zaanstad social return toepast: hoe heeft de gemeente Zaanstad SROI in de organisatie een plek gegeven en leidt dat tot het benutten van de kansen die social return kunnen bieden? Welke concrete resultaten worden ermee behaald en leidt dat tot het realiseren van de doelen van de gemeente? Ook onderzoeken we hoe opdrachtnemers tegenover de social returnverplichting staan. En in hoeverre zij tevreden zijn over de informatievoorziening en ondersteuning van de gemeente bij het maken en uitvoeren van de afspraken.
Status
Dit onderzoek startte met een verkenning van de uitvoering van de Participatiewet in de gemeente Zaanstad. We rondden deze verkenning af in september 2020 met een verslag en de publicatie van de onderzoekopzet. Het onderzoek is gepubliceerd op 28 oktober 2021. Lees het bestuurlijk rapport voor de belangrijkste conclusies. En bekijk het onderzoeksrapport voor de gedetailleerde onderzoeksbevindingen.
Onderzoekers
SROI-aanpak versterkt
De afgelopen jaren heeft de gemeente Zaanstad stappen gezet om social return on investment (SROI) beter toe te passen. Zo is de SROI-desk opgericht en is er een nieuwe werkwijze ontwikkeld.
Verdere ontwikkeling nieuwe werkwijze nodig
Tijdens ons onderzoek was deze nieuwe werkwijze nog niet volledig uitgewerkt, vastgelegd en in de praktijk gebracht. Dat geldt met name voor de rol van de contractmanagers.
Weinig zicht op doeltreffendheid
In de SROI-aanpak ontbreken concrete doelstellingen. Daarom is onduidelijk of de aanpak het gewenste resultaat bereikt. Daarnaast is de registratie onvolledig en vaak lastig te interpreteren. Dat komt bijvoorbeeld door de overgang naar een nieuw registratiesysteem en achterstanden in de registratie door de opdrachtnemers. Verder is er nauwelijks informatie beschikbaar over de langetermijneffecten van de SROI-aanpak. Ook is er de afgelopen jaren beperkt gerapporteerd over SROI. De informatievoorziening aan de raad is zelfs verslechterd.
Disbalans werkzaamheden en capaciteit
De ambtelijke organisatie herkent de gesignaleerde knel- en ontwikkelpunten grotendeels. Wij hebben echter de indruk dat deze punten niet voortvarend worden opgepakt. Dit wordt wellicht mede veroorzaakt door een gebrek aan ambtelijke capaciteit.
Zes aanbevelingen
Onze aanbevelingen zijn daarom gericht op een betere sturing op beleidsniveau, het optimaliseren van het uitvoeringsproces en het versterken van de monitoring en verantwoording.
- Zaanstad past SROI sinds 2013 toe.
- Sindsdien zijn ruim 2.500 werk- en opleidingsplaatsen gerealiseerd dankzij SROI.
- De SROI-desk is in 2018 opgericht (1,6 fte).
- Daarna is een nieuwe werkwijze ontwikkeld, die in mei 2020 is ingevoerd.
- Deze nieuwe aanpak biedt meer ruimte voor maatwerk.
- Opdrachtnemers zijn positief over ondersteuning door de SROI-desk (71%) en het Werkgevers Servicepunt (82%).
- Maar: circa 40% vindt SROI-verplichting niet-realistisch, invullingsmogelijkheden niet-passend en is niet tevreden over de aanlevering van geschikte kandidaten.
- Ook vindt 54% de registratie veel tijd en moeite kosten en 39% het systeem niet gebruiksvriendelijk.
- En slechts 48% zegt dat SROI onderdeel is van de voortgangsgesprekken met de contractmanager.
- De beoogde effecten en resultaten zijn niet voorzien van streefwaarden.
- Sinds 2019 zijn de prestatie-indicatoren rondom SROI uit de begroting gehaald.
