Publieksonderzoek 2015: Privacy van burgers met een hulpvraag
Laatste update: 24 maart 2016
Over het onderzoek
Vanaf januari 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor bijna alle jeugdhulp. Ook heeft ze haar werkwijze aangepast. Om haar taken te kunnen doen, verzamelt de gemeente op verschillende terreinen veel gegevens van haar burgers (met een hulpvraag).
In Privacy van burgers onderzoeken we hoe de balans voor tussen gegevensverwerking om hulp te kunnen verlenen, en de bescherming van privacy van de burger.
Status
Het onderzoek is gepubliceerd in maart 2016. Lees de samenvatting, het bestuurlijk rapport en het onderzoeksrapport.
Wat zijn de conclusies?
- De gemeente Amsterdam maakt steeds meer werk van het verbeteren van de privacy van burgers die jeugdhulp of wijkzorg vragen.
- Toch krijgt privacy nog niet de aandacht die politiek en bestuurlijk wordt geambieerd en worden privacyregels nog niet altijd nageleefd.
Hoe komt dit?
- Actueel privacybeleid ontbreekt, taken en verantwoordelijkheden zijn nog onvoldoende afgebakend en de naleving van privacyregels wordt niet structureel getoetst.
- Hulpverleners zijn niet altijd op de hoogte over hoe zij moeten handelen.
- Burgers worden door hulpverleners niet altijd geïnformeerd over hun privacyrechten.
- Het maken van een afweging tussen het beschermen van privacy en het geven van hulpverlening is ingewikkeld.
- De gemeente Amsterdam maakt steeds meer werk van het verbeteren van de privacy van burgers die jeugdhulp of wijkzorg vragen.
- Toch krijgt privacy nog niet de aandacht die politiek en bestuurlijk wordt geambieerd en worden privacyregels nog niet altijd nageleefd.
Hoe komt dit?
- Actueel privacybeleid ontbreekt, taken en verantwoordelijkheden zijn nog onvoldoende afgebakend en de naleving van privacyregels wordt niet structureel getoetst.
- Hulpverleners zijn niet altijd op de hoogte over hoe zij moeten handelen.
- Burgers worden door hulpverleners niet altijd geïnformeerd over hun privacyrechten.
- Het maken van een afweging tussen het beschermen van privacy en het geven van hulpverlening is ingewikkeld.
Wat zijn de aanbevelingen?
- Bepaal een visie op privacy. Het college van B en W heeft inmiddels ervaring opgedaan met privacy in het sociaal domein. Het lijkt ons een natuurlijk moment om de visie op privacy uit te werken en over deze visie in discussie te gaan met de gemeenteraad.
- Maak een samenhangend plan om transparant te zijn richting de burger.
- Actualiseer het privacybeleid en stem de organisatie daarop af.
- Verhelder regels, verbeter instrumenten en breng de randvoorwaarden op orde zodat hulpverleners hun taak beter kunnen uitvoeren.
- Stimuleer de naleving van gemaakte afspraken
- Blijf de lerende praktijk verbeteren en het privacybewustzijn vergroten.
- Bepaal een visie op privacy. Het college van B en W heeft inmiddels ervaring opgedaan met privacy in het sociaal domein. Het lijkt ons een natuurlijk moment om de visie op privacy uit te werken en over deze visie in discussie te gaan met de gemeenteraad.
- Maak een samenhangend plan om transparant te zijn richting de burger.
- Actualiseer het privacybeleid en stem de organisatie daarop af.
- Verhelder regels, verbeter instrumenten en breng de randvoorwaarden op orde zodat hulpverleners hun taak beter kunnen uitvoeren.
- Stimuleer de naleving van gemaakte afspraken
- Blijf de lerende praktijk verbeteren en het privacybewustzijn vergroten.
Hoe heeft het college gereageerd op de aanbevelingen?
Het college geeft aan alle zes de aanbeveling te zullen overnemen en komt ook al met concrete voorstellen hoe dat te doen. Het college geeft echter nog niet aan wanneer aan de slag wordt gegaan met de aanbevelingen.
Het college geeft aan alle zes de aanbeveling te zullen overnemen en komt ook al met concrete voorstellen hoe dat te doen. Het college geeft echter nog niet aan wanneer aan de slag wordt gegaan met de aanbevelingen.
Wat wordt er bedoeld met ‘privacy’? Privacy is het recht van elke burger om voor zichzelf te bepalen welke informatie over hem of haar hoe, wanneer, met wie en in welke mate wordt gecommuniceerd.
Privacy is het recht van elke burger om voor zichzelf te bepalen welke informatie over hem of haar hoe, wanneer, met wie en in welke mate wordt gecommuniceerd.
Welke privacyrechten heeft een burger?
De burger heeft het recht om te weten:
- Waarvoor hulpverleners gegevens vastleggen en gaan gebruiken (doel);
- Dat de hulpverlener de gegevens alleen voor dat doel gebruiken;
- Met wie informatie wordt gedeeld;
- Welke informatie wordt gedeeld;
- Waarom die informatie wordt gedeeld;
- Dat gegevens voldoende zijn beveiligd;
- Dat hij/zij gegevens kan inzien, kan wijzigen of vernietigen;
- Dat bezwaar kan worden gemaakt of de stap naar de rechter kan worden gezet wanneer het verzoek tot inzien, wijzigen of vernietigen niet is ingewilligd.
De burger heeft het recht om te weten:
- Waarvoor hulpverleners gegevens vastleggen en gaan gebruiken (doel);
- Dat de hulpverlener de gegevens alleen voor dat doel gebruiken;
- Met wie informatie wordt gedeeld;
- Welke informatie wordt gedeeld;
- Waarom die informatie wordt gedeeld;
- Dat gegevens voldoende zijn beveiligd;
- Dat hij/zij gegevens kan inzien, kan wijzigen of vernietigen;
- Dat bezwaar kan worden gemaakt of de stap naar de rechter kan worden gezet wanneer het verzoek tot inzien, wijzigen of vernietigen niet is ingewilligd.
Wat maakt de vraag over privacybescherming voor burgers nu zo lastig voor hulpverleners?
Hulpverleners willen hun cliënten zo goed mogelijk ter dienst staan. Maar wat nu als de cliënt geen hulp wil en wel problemen heeft? Mag de hulpverlener dan zonder toestemming van de cliënt overgaan tot het verzamelen van informatie om hulpverlening mogelijk te maken? En wat nu als er fraude of ander crimineel gedrag wordt vermoed? Kan of moet de hulpverlener dan gegevens van de cliënt delen met andere (gemeentelijke) instanties? Ook als dit het vertrouwen van de cliënt in de hulpverlener beschadigt? Voor elke stap moet de hulpverlener een belangafweging maken die afhangt van de situatie. Daarbij moeten allerlei regels worden gerespecteerd, zoals: Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), sector specifieke wetgeving, eigen beroepscodes, privacyprotocol, et cetera. Die regels botsen echter soms met elkaar en zijn niet altijd duidelijk omdat ze veel open en algemene normen bevatten.
Hulpverleners willen hun cliënten zo goed mogelijk ter dienst staan. Maar wat nu als de cliënt geen hulp wil en wel problemen heeft? Mag de hulpverlener dan zonder toestemming van de cliënt overgaan tot het verzamelen van informatie om hulpverlening mogelijk te maken? En wat nu als er fraude of ander crimineel gedrag wordt vermoed? Kan of moet de hulpverlener dan gegevens van de cliënt delen met andere (gemeentelijke) instanties? Ook als dit het vertrouwen van de cliënt in de hulpverlener beschadigt? Voor elke stap moet de hulpverlener een belangafweging maken die afhangt van de situatie. Daarbij moeten allerlei regels worden gerespecteerd, zoals: Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp), sector specifieke wetgeving, eigen beroepscodes, privacyprotocol, et cetera. Die regels botsen echter soms met elkaar en zijn niet altijd duidelijk omdat ze veel open en algemene normen bevatten.
Wat was de aanleiding voor dit eerste publieksonderzoek?
Het burgerrekenkamerpanel van Amsterdam heeft het onderwerp privacy uitgekozen als publieksonderzoek 2015. De rekenkamer kon zich deze voorkeur goed voorstellen. De gemeente verzamelt veel gegevens van haar burgers. Dat speelt ook sterk in het sociaal domein waar de gemeente steeds meer taken moet uitvoeren. Daarbij wordt veel informatie over burgers uitgewisseld tussen gemeentelijke diensten onderling maar ook tussen de gemeente en externe partners. Dat biedt kansen om effectief over de eigen schotten heen problemen aan te pakken. De gemeente loopt daarbij echter wel het risico de privacy van burgers onvoldoende te respecteren.
Het burgerrekenkamerpanel van Amsterdam heeft het onderwerp privacy uitgekozen als publieksonderzoek 2015. De rekenkamer kon zich deze voorkeur goed voorstellen. De gemeente verzamelt veel gegevens van haar burgers. Dat speelt ook sterk in het sociaal domein waar de gemeente steeds meer taken moet uitvoeren. Daarbij wordt veel informatie over burgers uitgewisseld tussen gemeentelijke diensten onderling maar ook tussen de gemeente en externe partners. Dat biedt kansen om effectief over de eigen schotten heen problemen aan te pakken. De gemeente loopt daarbij echter wel het risico de privacy van burgers onvoldoende te respecteren.
Wat is het doel van het onderzoek?
De rekenkamer beoogt met het onderzoek inzicht te krijgen in de wijze waarop de gemeente de gegevensverwerking rondom de jeugdwet en de Wmo 2015 heeft geregeld en of daarbij voldoende rekening is gehouden met de privacy van de burgers. Met dit onderzoek willen we een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van een verantwoorde informatievoorziening die zowel de dienstverlening aan de burgers optimaliseert, maar ook voldoende recht doet aan het recht op bescherming van de privacy.
De rekenkamer beoogt met het onderzoek inzicht te krijgen in de wijze waarop de gemeente de gegevensverwerking rondom de jeugdwet en de Wmo 2015 heeft geregeld en of daarbij voldoende rekening is gehouden met de privacy van de burgers. Met dit onderzoek willen we een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van een verantwoorde informatievoorziening die zowel de dienstverlening aan de burgers optimaliseert, maar ook voldoende recht doet aan het recht op bescherming van de privacy.
Onderzoekers
