Preventieve jeugdhulp in Amsterdam
Laatste update: 3 juli 2023
Over het project
Preventieve jeugdhulp wordt landelijk en in Amsterdam gezien als een noodzakelijk onderdeel van een effectief en efficiënt jeugdhulpstelsel. Want zonder preventie verdwijnt de basis onder (de transformatie van) het jeugdhulpstelsel. Ook in de Jeugdwet is daarom aandacht voor preventie. In Amsterdam zijn de Ouder- en Kindteams (OKT’s) sinds 2015 mede verantwoordelijk voor het uitvoeren van de preventieve jeugdhulptaak. Dat heeft de Amsterdamse gemeenteraad bepaald.
Wij onderzochten hoe de gemeente Amsterdam Stichting OKT steunt bij het uitvoeren van de preventieve jeugdhulptaak.
We zien dat OKT-professionals al jaren hard werken aan de preventieve opdracht. Maar ze vinden het steeds moeilijker om aan preventie toe te komen. Het optreden van de gemeente speelt hierin een rol. De gemeente Amsterdam helpt het uitvoeren van preventieve jeugdhulp minimaal met richting, monitoring en sturing. De uitvoering is kwetsbaar, maar de gemeente heeft dat mogelijk onvoldoende door.
Status
Het onderzoek is klaar. Op 14 april 2022 stuurden we deze brief naar het college. Hierin kondigen we de start van het onderzoek Preventieve jeugdhulp in Amsterdam aan. Ook deelden we dat de onderzoeksrichting anders is dan we aankondigden in de onderzoeksopzet Jeugdhulp in Amsterdam. Op 2 juni 2022 maakten we de onderzoeksopzet openbaar van het onderzoek Preventieve jeugdhulp in Amsterdam. Op 6 juli 2023 maakten we het onderzoek openbaar.
Bekijk onze interactieve visuele samenvatting. Of lees over onze conclusies en aanbevelingen in de samenvatting en het bestuurlijk rapport.
Onderzoekers
De gemeente wil voorkomen dat jeugdigen en ouders in Amsterdam problemen krijgen of dat die erger worden. Daarom vindt zij preventieve hulp belangrijk. Stichting Ouder- en Kindteams Amsterdam (Stichting OKT) biedt deze hulp namens de gemeente. De gemeente Amsterdam ondersteunt de uitvoering van preventieve jeugdhulp minimaal met richting, monitoring en sturing. De uitvoering is kwetsbaar, maar de gemeente heeft dat mogelijk onvoldoende door. De gemeente weet niet wat zij bereikt met de uitvoering van de preventieve opdracht door Stichting OKT. En dus ook niet of het lukt om (het erger worden van) problemen bij jeugdigen en ouders te voorkomen. Toch is de gemeente van plan om de preventieve opdracht van Stichting OKT vanaf 2027 te verzwaren.
De gemeente geeft Stichting OKT weinig richting mee
De gemeente maakt niet goed duidelijk wat zij van Stichting OKT verwacht en wat ze wil bereiken. Zij heeft het beleid om problemen bij jeugdigen en ouders te voorkomen in stukjes uitgewerkt. Maar het totaalbeeld mist. Verder is de opdracht van Stichting OKT breed en zijn er steeds meer taken bij gekomen. Ook blijft de opdracht vaag. Dat komt doordat de gemeente veel ruimte wil laten aan Stichting OKT. Maar het betekent dat de gemeente nu niet duidelijk is over wat de preventieve hulp van Stichting OKT moet inhouden en bereiken.
Uitvoering preventieve opdracht is kwetsbaar
Stichting OKT werkt al jaren hard aan de preventieve opdracht. Zij merkt dat het moeilijker wordt om genoeg tijd te besteden aan preventie. Dat komt door de vele andere taken, die soms ook nog dringender zijn. Ook is er vaak (te) weinig personeel. En het is niet altijd duidelijk voor medewerkers wat wel en niet bij hun werk hoort. De meeste problemen die Stichting OKT ervaart, hebben te maken met de opdracht van de gemeente.
De gemeente volgt en stuurt beperkt (op) wat Stichting OKT aan preventie doet
Het is de vraag of de gemeente beseft hoe kwetsbaar de uitvoering van haar preventieve opdracht nu is. En of zij zich bewust is van haar eigen rol daarin. De gemeente verzamelt weinig informatie over hoe de uitvoering verloopt en wat daarmee wordt bereikt. Ook controleert de gemeente niet regelmatig of Stichting OKT genoeg geld krijgt om de opdracht uit te voeren. Of welke problemen zij ervaart.
In de formele gesprekken met Stichting OKT is er meer aandacht voor andere onderwerpen dan de preventieve opdracht. De mensen in het team van de gemeente dat Stichting OKT moet helpen, wisselen vaak. Dit maakt een sterke ondersteuning en sturing lastig.
Ons advies
We adviseren de gemeente om Stichting OKT meer steun te geven bij hun preventieve opdracht. Dit kan door de brede opdracht te herzien, betere informatie over de uitvoering te (laten) verzamelen en beter te sturen. Ook raden we aan een meerjarig, integraal preventief jeugdbeleid te ontwikkelen. En om de informatie over de uitvoering door Stichting OKT te gebruiken voor het bredere beleid. Versterking van het team dat Stichting OKT moet ondersteunen en sturen is volgens ons nodig. Het college komt nog met een uitgebreide reactie op het onderzoek. Daarna schrijven wij ons nawoord.
- Gemeente belegt de preventieve jeugdhulptaak vooral bij Stichting OKT.
- OKT biedt sinds 2015 preventieve diensten, zoals trainingen. In 2022 bereikte zij hiermee 2.268 deelnemers.
- Stichting OKT ontvangt voor de gemeentelijke opdracht, die breder is dan preventie, sinds 2021 zo’n € 40 miljoen per jaar.
- Voor OKT-professionals wordt het steeds moeilijker om tijd te besteden aan preventie. Vooral doordat jeugdhulp voor gaat en ingewikkelder en groter is geworden.
- Stichting OKT heeft last van verloop en verzuim (7% in 2022; doel 4%). Dit gaat vooral ten koste van preventietaken.
- Vijf van de zes problemen die OKT-professionals bij preventie ervaren hebben te maken met de gemeentelijke opdracht. Alle zes zijn al langer bekend bij de gemeente.
- Resultaten van de uitvoering zijn onbekend of onduidelijk.
- De gemeente kiest voor geschikte sturingsinstrumenten. Maar de gemeente gebruikt deze instrumenten voor preventie niet goed.
- In het Koersbesluit uit 2013 besloot de raad hoe het preventieve jeugdveld er globaal uit moest zien. De gemeente heeft dit raadsbesluit in 2023 nog niet vertaald in integraal en inhoudelijk beleid.