Burgerparticipatie in Zaanstad

Burgerparticipatie via wijkoverleggen en klankbordgroepen onderzocht
De gemeente Zaanstad betrekt al langere tijd haar burgers bij de voorbereiding en uitvoering van beleid. Dit gebeurt onder andere via de wijkoverleggen, klankbordgroepen voor stedelijke projecten, informatiebijeenkomsten, wettelijke inspraakprocedures en  permanente adviesraden. De rekenkamer onderzocht of de gemeente haar ambities voor burgerparticipatie waarmaakt, waarbij in het bijzonder is gekeken naar de burgerparticipatie via wijkoverleggen en klankbordgroepen.

Beleid voor burgerparticipatie: weinig concrete doelen en nog onvoldoende toegepast
In 2009 formuleerde de gemeente met de beleidsnota Keuze voor interactie een visie voor de toepassing van burgerparticipatie. De gemeente heeft voor burgerparticipatie helder vastgelegd wie waarvoor verantwoordelijk is, ook op bestuurlijk niveau. Daarnaast geeft de gemeente in de nota aan dat burgerparticipatie moet bijdragen aan de volgende doelen: het creëren van draagvlak, het vergroten van sociale cohesie en betere informatie voor de gemeente. De doelstellingen zijn niet meetbaar geformuleerd. Daardoor is ook niet duidelijk of burgerparticipatie het geëigende instrument is om aan de doelstellingen bij te dragen. Verder onderbouwt de ambtelijke organisatie nog onvoldoende in startnotities of bestuursopdrachten waarom burgerparticipatie wordt toegepast.

Discussie en onduidelijkheid over bevoegdheden burgers
Een aantal leden van wijkoverleggen kan zich niet vinden in de bevoegdheidsverdeling. Dit heeft er zelfs mede toe geleid dat 2 wijkoverleggen zich hebben opgeheven. Bij de klankbordgroepen bestaat er ook vaak onduidelijkheid over de bevoegdheden. Bij 2 van de 3 onderzochte klankbordgroepen legde de gemeente van te voren onvoldoende uit wat het van de klankbordgroep verwachtte. Dit leidt regelmatig tot teleurstelling bij klankbordgroepleden die in de praktijk minder invloed kregen dan ze van te voren dachten. Slechts 42% is tevreden over het eindresultaat.

Selecte groep burgers betrokken
Bij zowel de wijkoverleggen als de klankbordgroepen participeert een groep van met name oudere, autochtone burgers die niet representatief is. Er wordt nog weinig gebruik gemaakt van internet om burgers te laten participeren bij gemeentelijk beleid. De bezuiniging van de gemeente op de ondersteuning bij het vullen van de website Zaansewijken.nl kan ertoe leiden dat wijkoverleggen in de toekomst nog minder gebruik van internet gaan maken om bewoners te bereiken. Bij de klankbordgroepen betrekt de gemeente voor een groot deel belangenvertegenwoordigers uit het bestaande netwerk. Mede daardoor benadert de gemeente niet altijd alle relevante partijen bij de klankbordgroepen. De verschillende gemeentelijke diensten stemmen het benaderen van burgers niet op elkaar af.

Ontevredenheid over terugkoppeling en nakomen van toezeggingen
De terugkoppeling van de gemeente over de inbreng van burgers is niet altijd optimaal. Slechts 37% van de leden van wijkoverleggen vindt dat de gemeente de toezeggingen aan het wijkoverleg nakomt. Dit komt volgens hen doordat de wijkmanagers onvoldoende macht hebben binnen de ambtelijke organisatie. De leden van wijkoverleggen ervaren de bestuurlijke betrokkenheid van de wijkwethouders vanuit de gemeente bij hun wijkoverleg als positief. Bij de klankbordgroepen informeert de gemeente de betrokken burgers wel over de besluitvorming van het eindproduct, maar het geeft daarbij doorgaans niet aan waarom de inbreng van de klankbordgroepleden wel of niet is overgenomen.

Burgerparticipatie leidt vooral tot betere informatie voor de gemeente
Volgens de (voor dit onderzoek) geënquêteerde leden van wijkoverleggen en klankbordgroepen en raadsleden heeft burgerparticipatie vooral een positief effect op betere informatie voor de gemeente en raad. Over de bijdrage van burgerparticipatie aan het creëren van draagvlak voor beleid zijn de meningen verdeeld. Wel is men het eens dat burgerparticipatie nauwelijks bijdraagt aan het vergroten van sociale cohesie. De gemeente onderzoekt niet periodiek of en in hoeverre burgerparticipatie bijdraagt aan de gemeentelijke doelen van draagvlak, sociale cohesie en betere informatie.

Conclusies en aanbevelingen
Burgerparticipatie via wijkoverleggen en klankbordgroepen is in beperkte mate doeltreffend. Verbeterpunten zijn gelegen in:

1) de kaderstelling door raad en college,
2) verdere ambtelijke professionalisering en
3) verwachtingsmanagement en terugkoppeling door de gemeente.

De rekenkamer doet voor burgerparticipatie in de Zaanstad de volgende 8 aanbevelingen:

Aanbevelingen

1. Formuleer scherpere doelen voor burgerparticipatie en bepaal welke bijdrage de wijkoverleggen en de klankbordgroepen daaraan moeten leveren.
2. Maak meer gebruik van verschillende vormen van burgerparticipatie.
3. Maak bij elk interactief traject expliciet duidelijk hoeveel beslissingsruimte wordt overgelaten aan betrokken burgers.
4. Spreek voorafgaande aan het interactieve traject af welke informatie de raad krijgt, in welke rol en op welk moment.
5. Professionaliseer de ambtelijke coördinatie van interactieve trajecten en vergroot het lerend vermogen.
6. Maak voor burgerparticipatie meer gebruik van de mogelijkheden van nieuwe communicatietechnieken.
7. Zorg ervoor dat de ambtelijke organisatie in de startnotities expliciet de afwegingen weergeeft over de in te zetten interactievormen en te betrekken doelgroepen.
8. Maak aan de burgers vanaf de start duidelijk welke bevoegdheden zij hebben. Geeft tevens aan hoe en wanneer de gemeente over hun inbreng terugkoppelt.