Economie

Over het onderzoek
In Nederland moeten gemeenten met indicatoren laten zien hoe zij hun beleid uitvoeren. De indicatoren van de gemeente Amsterdam staan in een doelenboom. We onderzoeken in Bruikbaarheid van indicatoren of de indicatoren van de gemeente Amsterdam zorgen voor een helder, relevant en bruikbaar inzicht van door haar behaalde activiteiten en doelen. Kunnen raadsleden en geïnteresseerde burgers de inzichten uit de doelenboom goed gebruiken? We onderzoeken vijf indicatoren uitgebreider. Dit vijfde deelonderzoek gaat over de indicator die meet hoeveel personen een uitkeringsschuld bij de gemeente hebben.

Deze indicator is geformuleerd voor de activiteit van de gemeente om te controleren waar hoog risico is op onrechtmatige verstrekking van uitkeringen en dit actief te corrigeren. Deze activiteit moet bijdragen aan de financiële bestaanszekerheid van Amsterdammers die niet (volledig) in hun levensonderhoud kunnen voorzien.

De resultaten in 2019
Uit ons onderzoek blijkt dat de indicator onvoldoende duidelijk en specifiek is geformuleerd: het is niet duidelijk wat onder uitkeringsschuld wordt verstaan en wie hieronder vallen. De indicator is redelijk betrouwbaar tot stand gekomen. Ook is de indicator onvoldoende relevant. De indicator is lastig te interpreteren door de verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op het verloop van het aantal mensen met een uitkeringsschuld. Hierdoor is er ook geen eenduidige relatie tussen de indicator en het bovenliggende doel van de gemeente: het bieden van financiële bestaanszekerheid en inkomenszekerheid aan mensen. Tot slot is de indicator onvoldoende toegelicht in de begroting.

Over het onderzoek
In Handhaving vakantieverhuur wilden we laten zien hoe doeltreffend en doelmatig de gemeente de regels heeft gehandhaafd voor vakantieverhuur van particuliere woningen. Dus: hoe controleert de gemeente of verhuur van woningen aan toeristen volgens de regels gebeurt? En werkt deze controle?

De resultaten in 2019
De uitvoering van het handhavingsproces van vakantieverhuur verloopt redelijk goed. Wel plaatsen wij kanttekeningen bij de doeltreffendheid en de doelmatigheid. De uitvoering en prioriteiten van het handhavingsproces kunnen scherper. Ook is er nu te weinig aandacht voor het aanpakken van overlast die ontstaat door vakantieverhuur. Verder ontbreekt een heldere analyse van factoren die bijdragen aan het naleven van de regels voor vakantieverhuur. Het inzicht in de doelmatigheid van het handhavingsproces is beperkt, mede door moeilijk toegankelijke en slecht analyseerbare informatie.

Over het onderzoek
Wanneer inwoners en ondernemingen van de gemeente Amsterdam een vergunning aanvragen, moeten ze daarvoor een vergoeding betalen aan de gemeente. Dit zijn leges. Het is een bestuurlijke keuze om de kosten geheel door de aanvrager van de vergunning te laten betalen of deels uit de algemene middelen te betalen. Met Leges bij vergunningaanvragen gaven we inzicht in de rechtmatigheid, doelmatigheid en transparantie van de gemaakte en de te maken keuzes bij het bepalen van de hoogte van de legestarieven bij vergunningaanvragen.

Resultaten in 2019
We concluderen onder andere dat het legesproces kwetsbaar is en meer aandacht vraagt. Het college past niet alle gemaakte keuzes toe, er zijn onvoldoende interne controles, interne kennis wordt onvoldoende benut, de archivering is niet op orde en de verantwoordelijkheden zijn onoverzichtelijk.

Over het onderzoek
In 2014 publiceerden we ons onderzoek Lastige Zaken? Afhandeling van horecaklachten in Amsterdam. In het opvolgingsonderzoek bekeken we in hoeverre het college onze aanbevelingen uit 2014 heeft opgevolgd.

De resultaten in 2019
Het college heeft slechts een van de vier aanbevelingen volledig opgevolgd. De gemeente heeft wel inspanningen verricht om de beoogde veranderingen door te voeren, maar er is – zeker gezien de tussenliggende periode van vijf jaar – onvoldoende resultaat geboekt. Dit leidt ertoe dat we na uitvoering van dit opvolgingsonderzoek opnieuw vier aanbevelingen doen ter verbetering van de klachtafhandeling bij horecazaken en een nieuwe aanbeveling doen die ook op andere delen van de organisatie van toepassing is.

Over het onderzoek
Burgers en bedrijven hebben soms een vergunning van de gemeente Amsterdam nodig. Voor sommige activiteiten is het aantal uit te geven vergunningen beperkt en schaars. Bijvoorbeeld vergunningen voor het parkeren van auto’s, het varen met een rondvaartboot of voor handelen op een markt. Amsterdam heeft 19 schaarse vergunningstelsels en mogelijk neemt dit aantal in de komende jaren toe. In Zicht op schaarse vergunningstelsels onderzochten we welke mogelijkheden schaarse vergunningen de gemeente bieden.

Resultaten in 2019
Uit het onderzoek blijkt dat het college van burgemeester en wethouders de inrichting van schaarse vergunningstelsels serieus neemt. Tegelijkertijd zien we een aantal verbeterpunten. Zo is de ambtelijke kennis die benodigd is voor de voorbereiding versnipperd. Schaarse vergunningen worden niet systematisch geëvalueerd, daardoor is niet altijd bekend of een schaarse vergunning nog het meest doelmatige en doeltreffende instrument is en of nog wordt voldaan aan de huidige regelgeving. We zetten in ons onderzoek uiteen welke mogelijkheden de gemeente heeft om schaarstevraagstukken via vergunningen te regelen. En met welke vereisten rekening moet worden gehouden bij de invoering van een nieuw vergunningstelsel of het aanpassen van een bestaand vergunningstelsel.

Over het onderzoek
Amsterdam wil bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs door de warmtevoorziening in de stad te verduurzamen. Er zijn al vanaf de negentiger jaren twee grote warmtenetten in de stad. Het grootste netwerk is in bezit van Nuon Warmte en het kleine westelijk netwerk is eigendom van Westpoort Warmte. In Grip op Westpoort Warmte onderzochten we de wijze waarop de gemeente Amsterdam sturing gaf aan en verantwoording aflegde over Westpoort Warmte B.V.

De resultaten in 2018
Er zijn verschillende gebiedsuitbreidingen geweest. Bij elke gebiedsuitbreiding moeten de oorspronkelijke afspraken worden aangepast. Dat gebeurt slordig of niet. Daarnaast is de structuur van WPW na oprichting niet meer gewijzigd. Daarom is de structuur nu complex en gedateerd. Tot slot wordt de kennisachterstand over WPW bij de gemeente steeds groter: belangrijke risico’s worden niet gedeeld met de raad. En deze risico’s worden daarom niet betrokken bij het besluitvormingsproces.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam startte in 2009 met Project 1012: een ambitieuze aanpak van de criminaliteit in het postcodegebied 1012. Dit is het oude centrum van Amsterdam dat onder meer bestaat uit de Wallen. In 2011 onderzochten we in Coalitieproject 1012 de  kaderstelling en informatievoorziening van dit project. In 2018 eindigde het langlopende coalitieproject en onderzochten we in ons onderzoek Project 1012 in  hoeverre de gemeente de gestelde doelen heeft bereikt. We hebben daarvoor inzichtelijk gemaakt of de activiteiten van Project 1012 volgens plan zijn uitgevoerd. En welk effect het project heeft gehad op het oude centrum van Amsterdam.

Resultaten in 2018
Onze conclusie is dat er successen zijn behaald in het 1012-gebied, maar dat het niet heeft geleid tot de gewenste economische opwaardering van de oude binnenstad en een doorbraak van de criminele infrastructuur. Om grip te krijgen op de buurt is een aanpak noodzakelijk waarbij ambities en inspanningen meer in evenwicht zijn en deze lang kunnen worden volgehouden.

Over het onderzoek
In Drukte en leefbaarheid in de stad wilden we nagaan hoe de gemeente omging met de spanning tussen leefbaarheid en de groei van bezoekers aan de stad. Deden het college en de bestuurscommissies voldoende om de balans tussen leefbaarheid en toegenomen drukte in de stad te bewaken? Drukte en leefbaarheid in de stad was het publieksonderzoek van 2016.

De resultaten in 2016
De gemeente heeft zeker veel aandacht voor het leefbaar houden van de stad ondanks de toenemende drukte. Maar de gemeente schiet ook op een aantal punten tekort. Zo zijn haar doelen zijn niet helder en sluiten nieuwe plannen onvoldoende aan op het bestaande beleid. Ook wordt de kennis van de burgers niet echt gebruikt. Tot slot concluderen we dat de organisatie rond het programma Stad in Balans beter kon.

Over het onderzoek
In 2012 voerden we een verkenning uit naar de gemeentelijke reserves. Toentertijd concludeerden we dat de informatie over afzonderlijke reserves in de jaarrekening kon worden verbeterd. De bevindingen uit deze verkenning waren voor ons de aanleiding om in 2013 een onderzoek te starten naar het beheer en gebruik van reserves. We kozen voor reserves van het gemeentelijk organisatieonderdeel Economie. Daar hebben wij acht reserves onderzocht, waaronder het Fonds Ontwikkelingsmaatschappij, Amsterdam Economic Board en Amsterdam Metropolitan Solutions.

Resultaten in 2016
Onze hoofdconclusie is dat de reserves vaak niet zichtbaar en weloverwogen worden ingesteld. De informatie in de jaarstukken over de vrije ruimte van de reserves is veelal beperkt. Ook de informatie over de bijdrage die een reserve levert aan de geformuleerde beleidsdoelen laat te wensen over. Het beheer van de reserves is globaal gesproken wel op orde.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam heeft per 1 januari 2014 het Afval Energie Bedrijf (AEB) Amsterdam verzelfstandigd. In de loop van 2014 meldde de directie dat de financiële resultaten tegenvielen. Hierdoor moest de gemeente de dividendverwachtingen naar beneden bijstellen. Ook heeft zij de waarde van het Afval Energie Bedrijf afgewaardeerd. Deze tegenvallende resultaten waren voor de gemeenteraad aanleiding om ons te verzoeken onderzoek te doen. We onderzochten of het besluitvormingsproces van de verzelfstandiging adequaat is geweest.

De resultaten in 2015
We concluderen dat de gemeente het verzelfstandigingsproces heeft onderschat. De besluitvorming door de raad heeft onder tijdsdruk plaatsgevonden. Er is onvoldoende rekening gehouden met branche- en bedrijfsspecifieke omstandigheden. De historische resultaten van het AEB zijn onvoldoende geanalyseerd, Bij de gemeente ontbreekt de expertise om de prognoses goed te beoordelen. De risico’s van de transitieprojecten zijn bekend, maar zijn onvoldoende gecommuniceerd. Ten tijde van het verzelfstandigingsproces was al duidelijk dat afwaardering van het bedrijf noodzakelijk was, maar de waarde van AEB op de openingsbalans is niet naar beneden bijgesteld. We denken dat het tekortschietend besluitvormingsproces echter geen invloed heeft gehad op de beslissing om AEB te verzelfstandigen. Een beter besluitvormingsproces had wel een beter inzicht opgeleverd in de haalbaarheid van de verschillende transitieprojecten en waarde van het AEB ten tijde van de verzelfstandiging.

Over het onderzoek
Horeca vervult een belangrijke functie in de stad Amsterdam, maar kan voor bewoners ook een bron van overlast zijn. Jaarlijks dienen honderden Amsterdammers dan ook een klacht in over een horecaonderneming in hun woonomgeving. Omdat horecaoverlast een prominent terugkerend thema is dat zich lastig laat oplossen, hebben wij onderzocht in hoeverre de afhandeling van horecaklachten in de stadsdelen Zuid en Centrum efficiënt was ingericht en of de gemeente ervan kon leren.

De resultaten in 2014
We concluderen dat de kwaliteit van de registratie en afhandeling van horecaklachten nog onvoldoende is voor een lerende organisatie.

Over het onderzoek
De gemeente Amsterdam kan aanspraak maken op subsidies uit twee grote Europese structuurfondsen: het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en het Europees Sociaal Fonds (ESF). In deze verkenning richtten we ons op de omvang van de subsidies en het signaleren van problemen in subsidietrajecten.

Resultaten in 2013
Uit ons onderzoek blijkt dat de gemeente succesvol is in het aanvragen en verwerven van Europese subsidies. Alleen bij het Europees Sociaal Fonds (ESF) is de benutting van de aangevraagde subsidie niet hoog. Daarnaast worden bij sommige projecten niet de volledige declaraties goedgekeurd. Bij het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) signaleerden we geen knelpunten in het beheer en de declaratie van de subsidies.

Het valt ons in deze verkenning op dat er een zekere spanning bestaat tussen enerzijds de wens om maximaal Europese subsidie aan te vragen en anderzijds de kosten en risico’s van die subsidie. We vragen in de rekenkambrief dan ook aandacht voor de filosofie achter het beleid van subsidieaanvragen.

Over het onderzoek
Van alle kantoorruimte in Amsterdam stond in 2013 ongeveer 1,3 miljoen m² leeg – zo’n 17% van de totale voorraad. Het college wilde de leegstand van kantoren aanpakken door nieuwbouwplannen te beperken. Daarnaast wilde de gemeente kantoorruimte transformeren naar nieuwe bestemmingen, zoals hotels en studentenhuisvesting. Wij onderzochten het beleid rondom deze transformatie.

De resultaten in 2013
Uit het onderzoek blijkt dat het huidige leegstandsbeleid te weinig doordacht is. Het leegstandsbeleid voor kantoren in Amsterdam is al een aantal jaar in ontwikkeling en raakt verschillende ambities. Maar er is geen samenhangend ontwerp en er missen heldere prioriteiten. Daarom leidt het beleid op uitvoerend niveau soms tot tegenstrijdige opdrachten voor ambtenaren.